Op Twitter gaat de hashtag #whataboutism helemaal los naar aanleiding van de column ‘Jij’ van Georgina Verbaan. Voor wie – net als ik – niet direct weet wat ‘Whataboutism’ is… ik heb het even opgezocht.

Iedereen met een vleugje idealisme in zijn lijf heeft het weleens ervaren. De bekendste is misschien wel: ‘Dus jij bent vegetariër, maar er zit wel leer in je schoenen!’. Of ‘je kunt wel zelf je boodschappentas meenemen naar de supermarkt, maar je hebt toch ook weleens in het vliegtuig gezeten?’. Ach, lees gewoon de column van Georgina voor de mooiste voorbeelden.

De definitie van Whataboutism komt denk ik neer op zoiets: het is een verwijt van schijnheiligheid: je ontzegt de ander recht van spreken door er een onverwant onderwerp of een buitenproportioneel grotere versie van hetzelfde onderwerp bij te halen.

De zin zou in het Engels beginnen met ‘What about….’. Hence the name ;-).

Whataboutism in het Nederlands

In het Nederlands kun je spreken van een drogreden. En omdat het zo mooi is vertel ik je ook even over ‘Tu quoque‘. Dat is namelijk een variant van een drogreden die het dichtste bij Whataboutism hoort.

Tu quoque is een logische drogreden van het type “two wrongs make a right”, waarmee gepoogd wordt de opponent in diskrediet te brengen door erop te wijzen dat hij niet consequent naar zijn eigen standpunt handelt en dat de kritiek die hij uit ook op hemzelf van toepassing is.

Ook To quoque is een verwijt van schijnheiligheid: je ontzegt de ander recht van spreken vanwege zijn eigen gedrag, of uitspraken in het heden of verleden. Een persoonlijke aanval dus. Zoals ‘Jij zegt dat mensen beter voor de aarde moeten zorgen, maar jij hebt wel een auto.’.

Ja-maar

Whataboutism is een verbale gedraging, die een variant is op de ‘ja-maar’. Bij een ja-maar wordt de richting van het gesprek veranderd, door te doen alsof er bevstigd wordt (‘ja’) en dan alsnog een verschil in te brengen (‘maar’). Bij Whataboutism gebeurt dat ook, door het bestaande onderwerp niet eerst helder af te wijzen maar het gesprek direct een andere richting in te duwen.

Foto voorbeeld: ‘Je vindt dat iedereen gezonde smoothies moet drinken maar weet je wel hoeveel plastic er in de oceaan ligt?’